36. ปิติโต ภาตริ เรยฺยณ

‘‘ปิติโต มาติโต’’ติ เตน เตน สุตฺตนิปาเตเนว อุสฺส อิฯ ปิตุสทฺทา ตสฺส ภาตริ เรยฺยณฯ ปิตุ ภาตา เปตฺเตยฺโยฯ

37. มาติโต จ ภคินิยํ จฺโฉ

มาตุโต จ ปิตุโต จ เตสํ ภคินิยํ จฺโฉ โหติฯ มาตุ ภคินิ มาตุจฺฉา, ปิตุ ภคินิ ปิตุจฺฉาฯ กถํ ‘‘มาตุ ภาตา มาตุโล’’ติ, ‘‘มาตุลาทิตฺวานี’’ติ นิปาตนา ลปจฺจโยฯ

38. มาตาปิตูสฺวา+มโห

มาตาปิตูหิ เตสํ มาตาปิตูสฺวา+มโห โหติฯ มาตุ มาตา มาตามหี, มาตุ ปิตา มาตามโหฯ ปิตุ มาตา ปิตามหี, ปิตุ ปิตา ปิตามโหฯ น ยถาสงฺขฺยํ ปจฺเจกาภิสมฺพนฺธโต วิสุํ วิสุํ มาตาปิตุสทฺเทหิ เตสํ มาตาปิตุนฺนํ อตฺเถ ปจฺจโย โหติฯ

39. หิเต เรยฺยณ

มาตาปิตูหิ หิเต เรยฺยณ โหติฯ มาตุ หิโต มตฺเตยฺโย, เปตฺเตยฺโยฯ

40. นินฺทา+ญฺญาต+ปฺป ปฏิภาค รสฺส ทยา สญฺญาสุ โก

นินฺทาทีสฺว+ตฺเถสุ นามสฺมา โก โหติฯ นินฺทายํ-นินฺทิโต มุณฺโฑ มุณฺฑโก, เอวํ สมณโก, ปณฺฑิตโก, พฺราหฺมณโก , เวยฺยากรณโกฯ อญฺญาเต-กสฺสา+ยํ อสฺโส อสฺสโก, ปโยคสามตฺถิยา สมฺพนฺธิวิเสสานาวคโม+วคมฺยเตฯ อปฺปตฺเถ-อปฺปกํ เตลํ เตลกํ, ฆตกํฯ ปฏิภาคตฺเถ-หตฺถี วิย หตฺถิโก, อสฺสโก, พลีพทฺธโกฯ ‘‘อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา, พลีพทฺธา จ โน อิเม’’ตฺยาทิปาเฐ ‘‘โลโป’’ติ กปจฺจยโลเปน วา อเภโทปจาเรน วา ทฏฺฐพฺพํ, อิเม จ ทารุอาทีหิ กตรูปานิฯ รสฺเสรสฺโส มานุโส มานุสโก, รุกฺขโก, ปิลกฺขโกฯ ทยายํ-ทยิโต=นุกมฺปิโต ปุตฺโต ปุตฺตโก, วจฺฉโกฯ สญฺญายํ-โมโร วิย โมรโก, กตโก, ภตโกฯ

41. ต+มสฺส ปริมาณํ ณิโก จ

ปฐมนฺตา อสฺเสติ อสฺมิํ อตฺเถ ณิโก โหติ โก จ, ตญฺเจ ปฐมนฺตํ ปริมาณํ ภวติฯ โทณาทีนํ ปริมิตวีหาทีนํ กรณตฺตา ‘‘ปริมียนฺตฺย+เนนาติ ปริมาณ’’นฺติ โหติฯ โทโณ ปริมาณ+มสฺสาติ โทณิโก วีหิ, ขารสติโก, ขารสหสฺสิโก, อาสีติโก วโย, อุปฑฺฒกาโย ปริมาณ+มสฺส อุปฑฺฒกายิกํ พิมฺโพหนํฯ ปญฺจกํ, ฉกฺกํฯ

42. ย+เต+เตหิ+ตฺตโก

ยาทีหิ ปฐมนฺเตหิ อสฺเสติ ฉฏฺฐฺยตฺเถ ตฺตโก โหติ, ตญฺเจ ปฐมนฺตํ ปริมาณํ ภวติฯ ยํ ปริมาณ+มสฺส ยตฺตกํ, ตตฺตกํ, ‘‘เอตสฺเสฏ ตฺตเก’’ติ เอตสฺส เอฏ, เอตฺตกํฯ อาวตเก-ยํ ปริมาณ+มสฺส ยาวตโก, ตาวตโกฯ